Odwiedź nas

Rybik cukrowy

Rybik cukrowy (Lepisma saccharina L.) występuje pospolicie w młynach, piekarniach, cukierniach, magazynach, muzeach, bibliotekach i budynkach mieszkalnych, zwłaszcza zawilgoconych. Zasiedla zawsze miejsca ciemne, wilgotne i ciepłe. W mieszkaniach przebywa w kuchniach, łazienkach, piwnicach, ubikacjach, szczególnie wtedy, gdy w tych pomieszczeniach przez dłuższy czas są przechowywane ubrania.

Znajdywany bywa też na zewnątrz domostw, pod korą drzew lub w opuszczonych gniazdach ptasich i innych zwierząt, gdzie żywi się gnijącym pierzem, włosami, materiałem roślinnym, pleśnią, a także wylinkami pasożytów zewnętrznych (pcheł, wszołów, kleszczy). Prawdopodobnie z tych środowisk rybik cukrowy przeszedł do pomieszczeń ludzkich i przystosował się do bogatych w pokarm pomieszczeń zamkniętych, charakteryzującymi się ograniczonymi wahaniami temperatury i wilgotności.

Rybik cukrowy żywi się różnymi produktami pokarmowymi człowieka. Bardzo lubi żywność zawierającą skrobię, ale zjada też chętnie pokarmy białkowe. W miejscach wilgotnych pokarmem rybików są pleśnie, rozwijające się np. na papierze. Właśnie wtedy może wyrządzać szkody w muzeach, bibliotekach, archiwach, gdzie niszczy klej i papier książkowy, kleje używane do tapet, izolacje rur, wyroby z materiałów wełnianych, bawełnianych i jedwabnych, chociaż jedwabiu nie trawi. Rybik cukrowy jest bardzo wytrzymały na głód. W poszukiwaniu żywności i wody może pokonywać znaczne odległości, a jak znajdzie pokarm, to pozostaje w jego pobliżu przez dłuższy czas.

U owadów prymitywnych takich jak rybiki, sperma w czasie kopulacji jest przekazywana w pakiecikach, w tzw. spermatoforach, a nie za pomocą narządu kopulacyjnego, jak u innych owadów. Samiec rybika składa spermatofory na podłożu i otacza je jakby parawanikiem ze splątanych nici jedwabnych. W to miejsce następnie wpędza samicę, która sama sobie wkłada spermatofor do narządów płciowych. Aby samice czy inne owady nie zjadły przygotowanych z trudem pakiecików z nasieniem, spermatofory często są pokrywane wydzieliną specjalnych gruczołów, która je chroni przed pożarciem.

U rybika cukrowego samiec wyszukuje zakątek z prostopadłymi powierzchniami (ścianami) i po spotkaniu tam samicy delikatnie ją bada czułkami. Owady stoją wówczas naprzeciw siebie głowa w głowę. Następnie samiec przebiega koło samicy, odwraca się i przyczepia kilka nici ukośnie od pionowej ściany do podłogi, a na podłogę składa pakiecik nasienia, czyli spermatofor. Samica podąża za samcem, wsuwa się pod ukośne nici, a gdy dotknie je podniesionym odwłokiem, wtedy szuka czułkami spermatoforu. Po odnalezieniu go podnosi i wkłada do otworu płciowego.

Po zapłodnieniu samica składa szeroko owalne jaja (1,5×1,0 mm) w szczeliny i szpary za pomocą pokładełka, które jest zbudowane podobnie jak u szarańczy. Jaja zaraz po złożeniu są gładkie i białe, a potem w miarę rozwoju brązowieją, marszczą się i kurczą. Jaja są umieszczane pojedynczo lub w małych złożach, po 2-3 jaja, w różnych szczelinach lub w pokarmie. Samica w ciągu swego życia składa do 100 jaj. Jaja mogą się rozwijać w temperaturze 22-37oC. Wylęg larw następuje po 20-60 dniach, w zależności od temperatury i wilgotności otoczenia. Wysoka temperatura i wilgotność (>75% wilgotności względnej powietrza) sprzyjają rozwojowi. Przy temperaturze 22oC larwy wychodzą z jaj po 43 dniach, przy 32oC po 19 dniach. Jeżeli wilgotność jest zbyt niska (50% w temperaturze 22oC, albo 75% w temperaturze 29-32oC), wtedy jaja ulegają zaschnięciu.

Larwy po wyjściu z jaja (= pierwsze stadium larwalne) mają 2 mm długości, są barwy mlecznobiałej, bez szczecin i wyrostków. Larwy linieją wielokrotnie, stopniowo upodabniając się do osobników dorosłych. Po trzecim linieniu pojawiają się łuski, a po czwartym pierwsza para styli; druga para występuje po 8 lub 9 linieniu. Cały rozwój trwa cztery miesiące w warunkach sprzyjających (>60% wilgotności względnej powietrza), ale gdy są one niewystarczające, wówczas może ulec wydłużeniu nawet do 2-3 lat. Prawdopodobnie po 10 linieniu owad dojrzewa i osiąga zdolność do rozmnażania się. Wylinki są zrzucane nadal, przez całe życie owada.

Owady dorosłe żyją kilka lat, a długość ich życia wyraźnie zależy od temperatury. W temperaturze 27oC żyją 3,5 roku, w 29oC przez 2 lata, a w 32oC – 1,5 roku. Długowieczność owadów dorosłych, które przez znaczny okres czasu mogą składać jaja, utrudnia zwalczanie rybika cukrowego.

Szkodliwość rybików u nas jest niewielka, gdyż w pomieszczeniach mieszkalnych rzadko pojawiają się masowo. Przy dużej liczebności w wilgotnych mieszkaniach mogą uszkadzać tapety, książki, różne wyroby z włókien naturalnych oraz mogą zanieczyszczać produkty.